Komu państwo da książeczkową premię?
PoradnikOstrożne szacunki wskazują, że w szufladach i na strychach Polaków znajduje się jeszcze milion książeczek mieszkaniowych z prawem do premii gwarancyjnej. Średnia wysokość premii wypłacanej przez państwo (za pośrednictwem PKO BP) wynosi 10 000 zł.
To wskazuje, że mieszkaniowy dług Skarbu Państwa jest jeszcze bardzo duży. Jego wartość maleje powoli, gdyż wielu rodaków nie zdaje sobie sprawy, że premię z książeczki mieszkaniowej można wykorzystać m.in. do refinansowania remontu lub prac związanych z budową domu.
Po zmianach wprowadzonych w 2009 roku, premie mieszkaniowe są znacznie bardziej dostępne. Warunki uzyskania takiej pomocy, nadal pozostają jednak sformalizowane i dość restrykcyjne. W związku z tym warto wyjaśnić, jakie są dokładne warunki otrzymania premii mieszkaniowej.
Rekompensatę może otrzymać posiadacz książeczki wystawionej do 1990 r.
Na wstępie warto podkreślić, że premia gwarancyjna jest tylko częściową i nieopodatkowaną rekompensatą za inflacyjną utratę wartości wkładu na książeczce mieszkaniowej. Taka dewaluacja środków wynikała z bardzo wysokiej inflacji na początku lat 90-tych (1989 r. - 251,1% rok do roku, 1990 r. - 585,8% rok do roku). Trzeba pamiętać, że mieszkaniowe wkłady traciły na wartości również w poprzedniej dekadzie (inflacja z 1982 r. to 100,8% rocznie). Mimo tego, kontrowersyjna nowelizacja kodeksu cywilnego z 1990 r. wyłączyła możliwość waloryzowania środków zgromadzonych na książeczkach mieszkaniowych. W odpowiedzi na niezadowolenie wywołane przez tę zmianę, rząd postanowił zwiększyć i zmienić premie, które już wcześniej były wypłacane posiadaczom książeczek (np. za regularne oszczędzanie).
Część osób, które zgromadziły duże oszczędności, „zjedzone” później przez inflację, domaga się pełnego pokrycia strat. Takie rozwiązanie wydaje się jednak mało prawdopodobne po orzeczeniu Sądu Najwyższego z 29 lipca 1993 r. (sygn. akt III CZP 58/93) oraz decyzji Europejskiej Komisji Praw Człowieka z 10 września 1997 r.
Według przepisów obowiązującej ustawy z 30 listopada 1995 roku, prawo do premii gwarancyjnej mają tylko posiadacze książeczek wystawionych przed 24 października 1990 roku, którzy dodatkowo spełnili wymagania określone w ówczesnym regulaminie wypłaty premii (np. regularnie powiększali saldo zgromadzonych środków przez pięć kolejnych lat). Środki pochodzące z premii mieszkaniowej można przeznaczyć na finansowanie lub refinansowanie wydatków określonych przez przepisy.
Zgodnie z aktualnymi regulacjami premia gwarancyjna jest wypłacana po wykonaniu następujących czynności:
1. nabyciu poprzez zakup lub zamianę prawa własności mieszkania albo domu jednorodzinnego (z wyłączeniem nabycia w części ułamkowej)
2. kupnie mieszkania albo domu od dewelopera i notarialnym przeniesieniu prawa własności
3. uzyskaniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do mieszkania albo własności wyodrębnionego lokalu w spółdzielni mieszkaniowej
4. nabyciu poprzez zakup lub zamianę spółdzielczego własnościowego prawa do domu/lokalu (z wyłączeniem nabycia w części ułamkowej)
5. zakupie nowego domu lub lokalu wybudowanego przez spółdzielnię mieszkaniową
6. formalnym rozpoczęciu użytkowania domu wybudowanego przez posiadacza książeczki
7. ukończeniu rozbudowy, nadbudowy lub przebudowy budynku/pomieszczeń niemieszkalnych (zakończonym uzyskaniem odrębnej własności lokalu mieszkalnego)
8. wpłaceniu kaucji albo partycypacji do TBS-u
9. całkowitej spłacie kredytu spółdzielczego z tzw. „starego portfela”
10. ukończeniu remontu związanego z wymianą okien, całej instalacji gazowej albo całej instalacji elektrycznej (uwaga: od początku 2017 r. premię za tę czynność mogą otrzymać również posiadacze książeczek założonych po 1988 r.)
11. wpłacie środków do funduszu remontowego spółdzielni mieszkaniowej albo wspólnoty (uwaga: od początku 2017 r. premię za tę czynność mogą otrzymać również posiadacze książeczek założonych po 1988 r.)
Trzeba pamiętać, że obowiązuje ustawowy termin złożenia wniosku o wypłatę premii (90 dni), naliczany od wykonania jednej z wymienionych czynności. Przekroczenie wspomnianego terminu, będzie skutkowało odmową przekazania dodatkowych środków przez PKO BP. W takiej sytuacji, bank wypłaci tylko odsetki oraz zgromadzony kapitał. Podobne zasady rozliczenia obowiązują jeśli posiadacz książeczki od razu zdecyduje się na jej likwidację bez prawa do premii.
Warto dodać, że w pewnych okolicznościach, możliwe jest wnioskowanie o premię jeszcze przed zakończeniem inwestycji mieszkaniowej. Takie rozwiązanie będzie możliwe jeśli:
- budowa domu jednorodzinnego jest zaawansowana co najmniej w 20% (pod uwagę bierze się wartość kosztorysową)
- przebudowa, nadbudowa, rozbudowa istniejącego budynku albo pomieszczeń niemieszkalnych jest zaawansowana co najmniej w 50% (pod uwagę bierze się wartość kosztorysową)
- wpłacono przynajmniej 50% ceny zakupu mieszkania, wkładu budowlanego do spółdzielni albo partycypacji w TBS-ie
- posiadacz książeczki zaciąga kredyt finansujący budowę domu albo czynności wymienione w punktach 1, 2, 3, 4, 5, 7 i 8 (patrz powyżej)
Jeżeli premia jest związana z realizacją inwestycji mieszkaniowej, to można o nią wystąpić w dowolnym momencie przed zakończeniem wspominanej inwestycji (po dodatkowym spełnieniu powyższych warunków). Jeżeli chodzi o kredyt mieszkaniowy (patrz ostatni punkt), to termin na wnioskowanie o premię (90 dni) nalicza się od dnia podpisania umowy z bankiem. Do każdego wniosku o wypłatę premii trzeba dołączyć dodatkowe dokumenty (np. ksero aktu notarialnego przy zakupie mieszkania na rynku wtórnym). Lista wymaganych dokumentów została dokładnie przedstawiona w specjalnym informatorze, który znajduje się na stronie PKO BP.
Niekiedy likwidacja książeczki bez wypłaty premii może być bardziej opłacalna
Dane PKO BP wskazują, że średnia wartość premii gwarancyjnej już od kilku lat oscyluje na poziomie 10 000 zł. W praktyce premie bywają jednak bardzo zróżnicowane (od kilkudziesięciu do kilkunastu tysięcy złotych). Poziom takiego wsparcia wypłacanego przez państwo, zależy od wartości historycznych wpłat i ówczesnych przeliczeniowych cen 1 mkw. lokali. W ogólnym ujęciu można powiedzieć, że starsze książeczki zwykle cechują się wyższym poziomem premii.
Osoby posiadające prawo do niskiej premii, mogą zastanowić się nad likwidacją książeczki bez wypłaty rządowego wsparcia i przeniesieniem środków na normalną lokatę. Takie rozwiązanie może być opłacalne, ponieważ oprocentowanie środków na książeczkach mieszkaniowych PKO BP obecnie wynosi tylko 0,01% lub 0,05%. Przeciętne oprocentowanie bankowych depozytów obecnie jest znacznie wyższe (1,50% - 1,60% bez wliczenia podatku Belki).
Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji w sprawie książeczki mieszkaniowej, najpierw trzeba poznać dokładną wartość premii gwarancyjnej. W ramach pierwszego oszacowania, PKO BP bezpłatnie poda wartość tej kwoty. Za każde kolejne wyliczenia premii trzeba zapłacić 35,00 zł. Bank PKO BP pobiera opłatę również za likwidację książeczki z wypłatą premii (40,00 zł) i przelew środków na rachunek zewnętrzny (5,99 zł). Z kosztami (70,00 zł) muszą się liczyć także osoby, które będą chciały przenieść (scedować) prawo do książeczki i premii na członka rodziny. Taka operacja może dotyczyć tylko małżonka (również po rozwodzie), rodziców (także przysposabiających), rodzeństwa (biologicznego lub przyrodniego), dzieci (biologicznych lub przysposobionych), dziadków, wnuków oraz macochy, ojczyma i pasierbów.
A.P.