Relacja z XX Jubileuszowej Konferencji Spalskiej

Organizatorzy: Oddział Warszawski Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa oraz Polskie Towarzystwo Mieszkaniowe przy współudziale Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP i Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych.

Temat przewodni konferencji: miejsce i rola mieszkalnictwa w okresie kryzysu gospodarczego.

Referenci: Grzegorz Abramek, Adrian Adamowicz, Tadeusz Biliński, Zofia Bolkowska, Jacek Furga, Elżbieta Hibner, Piotr Konczewski, Adam Kowalewski, Jacek Koziński, Aleksander Krupa, Piotr Lis, Bolesław Meluch, Jan Sułowski, Jolanta Supińska, Łukasz Szewczyk, Ryszard Uchman, Piotr Witakowski, Włodzimierz Witakowski, Jacek Życiński.

Z obszernych referatów wybrałem w prezentowanej poniżej syntezie tylko te odnoszące się do diagnozy stanu aktualnego w budownictwie mieszkaniowym oraz najistotniejsze wnioski i postulaty mające ten stan poprawić.

Statystyczny – wynikający z porównania zasobów mieszkaniowych (13.200.000) i liczby gospodarstw domowych (14.318.000) wg szacunków GUS na koniec 2008 roku – niedobór mieszkań w Polsce wynosi ponad 1.100.000.
Statystyka ta nie uwzględnia jednak stanu istniejących zasobów mieszkaniowych, ich struktury własnościowej, powierzchni użytkowej i standardu oraz poziomu nasycenia mieszkaniami w porównaniu z krajami UE.

W Polsce ok. 22% zasobów mieszkaniowych stanowią mieszkania oddane do użytku przed 1945 rokiem, 27% zasobów pochodzi z lat 1945-1970, a ponad 36% zasobów wybudowano w latach 70-tych i 80-tych, w okresie dominacji budownictwa wielkopłytowego. Ocenia się, że ok. 60% zasobów mieszkaniowych wymaga przeprowadzenia remontów i modernizacji, w tym znaczna część osiedli zrealizowanych w technologii wielkopłytowej wymaga wdrożenia kosztownych programów rewitalizacyjnych.

W Polsce 57% mieszkań jest własnościowych, a 25% to mieszkania czynszowe. Pod względem udziału mieszkań własnościowych jesteśmy na poziomie Francji, przy czym tam udział mieszkań czynszowych kształtuje się na poziomie 40%. Podobnie jak we Francji struktura własnościowa mieszkań przedstawia się w Holandii (56-44), Austrii (51-41) i Danii (49-38). W zupełnie innym kierunku poszła większość krajów byłego bloku wschodniego (Litwa, Rumunia, Bułgaria, Węgry, Słowenia, Estonia i Słowacja), gdzie wdrożono programy uwłaszczeniowe, zasoby mieszkaniowe zostały sprywatyzowane w przedziale od 85 do 96%, a udział mieszkań czynszowych kształtuje się na poziomie 4-6%.

Na drugim biegunie są kraje, w których uruchomione w II połowie XIX w. programy mieszkaniowe zwiększyły udział mieszkań czynszowych ponad własność prywatną w zasobach mieszkaniowych. W Niemczech mieszkania własnościowe to 45%, a mieszkania czynszowe - 55%, a w Szwecji struktura procentowa wynosi odpowiednio 38% i 45%.

W Polsce na jedno mieszkanie przypada statystycznie 2,93 osoby, podczas gdy średnio w krajach „starej” UE około dwóch osób lub mniej. W polskich zasobach mieszkaniowych na osobę przypada przeciętnie 23,8 m2, podczas gdy w krajach UE wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 30-35 m2, a na przykład w Danii bliski jest 50 m2. Wyposażenie mieszkań poprawia się, ale nadal ustępuje standardom europejskim: 95,3% mieszkań posiada wodociąg, 87,8% - ustęp, a 86,7% - łazienkę. Z gazu z sieci korzysta 55,7% mieszkań, ale tylko 18,3% na wsi, a z n ogrzewania 84,6% mieszkań w miastach i 64% na wsiach.

Porównując wskaźniki liczby mieszkań na 1000 mieszkańców, Polska ze swoimi 346 mieszkaniami zajmuje ostatnie miejsce. Od średniej w UE dzieli nas ok. 100 mieszkań. Aby uzyskać średni europejski standard nasycenia mieszkaniami, musimy wybudować jeszcze około 3,8 mln mieszkań. Jeżeli chcielibyśmy równocześnie dorównać dzisiejszym wskaźnikiem 39 mieszkań czynszowych do względnie najbliższej nam Francji (71 mieszkań czynszowych na 1000 mieszkańców - dla porównania: Holandia -147, Austria i Dania - po 102, Szwecja - 95, Zjednoczone Królestwo i Czechy - po 85, Finlandia - 74), to spośród nowo budowanych mieszkań ok. 2700 mln mieszkań czynszowych powinno zostać zrealizowanych w ramach rządowego programu mieszkaniowego.

Dogonienie Europy przy dzisiejszym tempie budowy nowych mieszkań (w ostatnim dwudziestoleciu budowaliśmy 2 mieszkania średniorocznie na 1000 mieszkańców), wobec średniej w UE (4 do 6 nowych mieszkań na 1000 mieszkańców), staje się celem wręcz nieosiągalnym w rozsądnej perspektywie czasowej.

Wymagane jest więc pilne zaangażowanie się rządzących w opracowanie i wdrożenie spójnego programu mieszkaniowego, który aktywizowałby działania państwa i samorządów lokalnych w zakresie poprawy sytuacji mieszkaniowej. Chodzi tu zwłaszcza o tą część społeczeństwa, która z powodu niskich dochodów nie ma i nie aspiruje do posiadania własnego mieszkania oraz o ludzi młodych, wchodzących na rynek pracy, u których te potrzeby pojawiać się będą wraz z rozwojem kariery zawodowej. Równolegle potrzebna jest głęboka modernizacja przepisów w zakresie prawa budowlanego i planowania przestrzennego.

Tytus Misiak